Οι μεταβλητές που κρίνουν το success story του Σχεδίου Ανάκαμψης

Γράφει ο Γιώργος Αλεξάκης

Παρουσιάστηκε και οδεύει προς έγκριση τις επόμενες μέρες από τις Βρυξέλλες η πρόταση της χώρας για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, μιας λαμπρής ευκαιρίας που έχει η χώρα να φτιάξει έργα που θα γυρίσουν σελίδα στο παραγωγικό μοντέλο και θα κάνουν την οικονομία της πιο «ανθεκτική», (όπως αρέσκεται πλέον να σημειώνει η γραφειοκρατία των Βρυξελλών), σε κρίσεις σαν τη σημερινή.

Είναι προφανές όμως ότι το στοίχημα της αξιοποίησης των πόρων, που ουσιαστικά θα κρίνει ιστορικά και την ελίτ της χώρας σε αυτήν τη συγκυρία, δεν είναι απλό. Ενέχει μεταβλητές και απαιτεί αλλαγές νοοτροπιών και αντιλήψεων, διαφορετικά το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ενδεχομένως να είναι φτωχότερο του αναμενομένου.

Είναι προφανές ότι οι δυσκολίες ξεκινούν από την ίδια τη δομή της λειτουργίας του Ταμείου. Ούτως ειπείν, οι εκταμιεύσεις από το Ταμείο θα γίνονται, αφού ελέγχονται προϋποθέσεις, ορόσημα και χρονοδιαγράμματα κατ΄ αναλογία των μνημονίων, κάτι που ζήτησαν μετά από πολύμηνη διαπραγμάτευση οι 4 βόρειες χώρες Ολλανδία, Δανία, Σουηδία και Αυστρία, υπό τη σιωπηλή αποδοχή της Γερμανίας. Έτσι ένα κράτος μέλος μπορεί να μπλοκάρει τις ροές χρήματος σε άλλο κράτος μέλος εάν εκτιμηθεί ότι τα «προαπαιτούμενα» δεν τηρούνται. Κι αυτή είναι η καλή εκδοχή, που άπτεται και του εγχειριδίου λειτουργίας του Ταμείου. Υπάρχει όμως και η άλλη η «πιο πονηρή». Δεν μπορεί δηλαδή, κανείς να αποκλείσει την πιθανότητα ανάδειξης εθνικών επιδιώξεων και συμφερόντων που κατά κόρον εκπροσωπούνται στην αρένα της ΕΕ. Με άλλα λόγια κανείς δεν μπορεί να προδικάσει ότι κάποιες χώρες, ειδικά του βιομηχανικού βορρά, δε θα αρχίσουν να θέτουν θέματα πχ προώθησης επιχειρηματικών συμφερόντων «εθνικών πρωταθλητών τους» στη διαδικασία αξιοποίησης των κονδυλίων από άλλες χώρες. Εμείς εδώ το έχουμε δει το «έργο» με πολλές από τις ιδιωτικοποιήσεις των τελευταίων χρόνων.

Επίσης στο Σχέδιο κατατίθενται μια σειρά από ορόσημα και δεσμεύσεις, που συνδέονται με τις εκταμιεύσεις, που θα πρέπει να δεσμευτούν στο σύνολό τους έως το 2023 και να απορροφηθούν έως το τέλος του 2026. Ανά έξι μήνες, μάλιστα, θα γίνονται εκταμιεύσεις ύψους 3 δισ. ευρώ ανάλογα με την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και οροσήμων. Στις 31 Αυγούστου του 2026, θα γίνει η τελική αξιολόγηση για να καταδειχθεί εάν η Ελλάδα πέτυχε το στοίχημα της άντλησης των διαθέσιμων πόρων, δηλαδή, του 100% των επιδοτήσεων και των δανείων που δικαιούται.

Είναι προφανές επίσης ότι έγκριση έργων και η αξιοποίηση πόρων περνά μέσα από μια βαθιά αλλαγή νοοτροπίας στη δημόσια διοίκηση. Συνολικά απαιτείται μια νέα οργάνωση και ένας επαρκής συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων φορέων για να μην επαναληφθούν φαινόμενα του παρελθόντος με την απώλεια και την κατασπατάληση κοινοτικών κονδυλίων. Και βέβαια απαιτείται ταχύτητα μιας και το Ταμείο μετά από 6 χρόνια «πεθαίνει».

Στην ανάγκη για βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων, επίσης, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι το όλο σχέδιο ενέχει δημοσιονομικό κίνδυνο. Έτσι, πχ. για υπερβάσεις στα εκτελούμενα έργα θα υπάρχουν επιβαρύνσεις για τον προϋπολογισμό. Δηλαδή η Ελλάδα θα τα βάζει από την τσέπη της. Έτσι το ποσόν όμως της υπέρβασης θα επιβαρύνει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Και βέβαια εάν καταπέσουν εγγυήσεις προς τα δάνεια που θα δίνει το κράτος θα υπάρξουν πρόσθετες εγγραφές στη «σούμα» του χρέους πού ήδη είναι σε δυσθεώρητα ύψη. Στο πλαίσιο αυτό οι ελληνικές τράπεζες αναλαμβάνουν ένα σημαντικό έργο, να αξιολογήσουν εκείνες τις προτάσεις, που δε θα οδηγήσουν όπως στο παρελθόν, σε επενδύσεις «πελατειακού» χαρακτήρα. Υπενθυμίζεται ότι η χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης θα φτάνει μέχρι το 50% της επένδυσης με δάνεια χαμηλού επιτοκίου 0,2% - 0,3%, το 30% θα είναι δάνειο από τις τράπεζες και το 20% θα είναι ίδια κεφάλαια της επιχείρησης. Με λίγα λόγια ο δανεισμός για τις επιχειρήσεις φθάνει στο 80% του έργου.

Βέβαια πρέπει να επισημανθεί ότι το Σχέδιο πατάει σε μεγάλο βαθμό σε λογικές που εν πολλοίς κυριάρχησαν προ πανδημίας σε παραδοχές ενός άλλου κόσμου, που επιφύλασσε ένα μειωμένο ρόλο για το κράτος και λιγοστό χώρο για δημόσιες πολιτικές. Προτάσσεται ειδικά σε πεδία όπως η ενέργεια και οι υποδομές, η ιδιωτική συσσώρευση που όμως είναι άγνωστο εάν θα γίνει με όρους διόγκωσης τοπικών αλυσίδων αξίας ή μεταφοράς πλούτου στο εξωτερικό, κάτι που θα επιφέρει και διόγκωση του ελλείμματος συναλλαγών. Επίσης κλάδοι κομβικοί για την οικονομία όπως ο τουρισμός δεν έχουν μεγάλη θεματική εκπροσώπηση στα έργα. Βέβαια οι δράσεις για πράσινη ενέργεια, ψηφιακό μετασχηματισμό και αλλαγές στο δημόσιο αφορούν οριζόντια όλους τους τομείς. Μένει όμως να φανεί εάν θα «ακουμπήσουν» ένα κλάδο που εκπροσωπεί το ¼ του ΑΕΠ.


Πηγή: Reporter.gr