Οι δρόμοι του καπνού: Μια πρόταση για θεματικό τουρισμό στην ανατολική Μακεδονία Θράκη

Του Γιώργου Αλεξάκη

Κάποιοι εκατοντάδες επισκέπτες επέλεξαν φέτος να διαβούν του δρόμους του .. καπνού στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Με επισκέψεις σε περιοχές, όπου εδώ και εκατοντάδες χρόνια καλλιεργείται ο περίφημος Μπασμάς, μία από τις δύο Ελληνικές ποικιλίες καπνών ανατολικού τύπου, θέλησαν να δουν από κοντά πώς παράγεται ο καπνός, πώς αποξηραίνεται ακόμα και σήμερα, αλλά και να κάνουν μια «καταδίφηση» στην ιστορία ενός προϊόντος που συνδέθηκε άρρηκτα με το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα. Μάλιστα σε μια περίοδο, που ο τουρισμός της περιοχής, λόγω των Ρωσικών "κανονιών" πλήττεται, μια ανάδειξη εναλλακτικών μορφών περιήγησης θα μπορούσε να προσελκύσει περαιτέρω υψηλής εισοδηματικής τάξης επισκέπτες, π.χ. από Τουρκία, που είναι και οι βασικοί αιμοδότες των ξενοδοχείων πολυτελείας της Περιφέρειας Aν. Μακεδονίας Θράκης.

Αφορμή, πάντως, για το άνοιγμα και πάλι των δρόμων του καπνού, μια συντονισμένη κίνηση ομάδων πολιτών με το Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού, του Δήμου Καβάλας με το Μουσείο Καπνού, αλλά και του ιδιωτικού τομέα, που έχει «αναστήσει» και πάλι την καλλιέργεια του προϊόντος με τα προγράμματα συμβολαιακής γεωργίας.

Ο λόγος για την εταιρία η Παπαστράτος, θυγατρική του πολυεθνικού κολοσσού της Philip Morris, που την περίοδο 2013-2015 αναμένεται να απορροφήσει  ποσότητες παραγόμενου καπνού ανατολικού τύπου αυξημένες κατά 20% από τις ποσότητες που αγόραζαν πριν,  δίνοντας πνοή στην φθίνουσα μέχρι και την έναρξη της κρίσης καλλιέργεια, αλλά και την εταιρία Μισσιριάν, που ελέγχει το 40% της ελληνικής αγοράς φύλλων καπνού και αποτελεί χορηγό του Μουσείου Καπνού.

Ιστορία και οικονομία

Σύμφωνα με τον Ιωάννη Βυζίκα πρόεδρο του Ινστιτούτου Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού και μελετητή της ιστορίας της Καβάλας αλλά και του συνδικαλιστικού κινήματος που συνδέθηκε με την καπνεργασία, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη αποτελούν προνομιακές περιοχές καλλιέργειας του μοναδικού αυτού είδους καπνού κι άρα πόλο έλξης για όσους θέλουν να δουν, ως περιηγητές μια όψη της κοινωνικής ιστορίας του τόπου. «Έλληνες, Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, ζούσαν αρμονικά σε μια πόλη που είχε ένα λιμάνι που στην καμπή του 19ου και στις αρχές του 20ου είχε κίνηση περισσότερη από αυτό της Θεσσαλονίκης και έδινε ένα αέρα κοσμοπολιτισμού στην πόλη, που αργότερα «γέννησε» το εργατικό κίνημα» σημειώνει.

Σήμερα καταβάλλεται προσπάθεια η ιστορία του τόπου να συνδεθεί με το σύγχρονο «καπνικό γίγνεσθαι» με τις νέες μεθόδους καλλιέργειας αλλά και να αποτελέσει αφορμή για μια ειδική μορφή τουρισμού. Και μπορεί το τσιγάρο να είναι αιτία πολλών ασθενειών, ωστόσο αυτό δεν εμποδίζει κανένα να καταλάβει το τι είναι το κατά Adam Smith «αγαπημένο» της φορολογίας μαζί με το …ρούμι ταμπάκο, να δει μια όψη της ιστορίας αλλά και να γνωρίσει από κοντά πώς παράγεται το άλλοτε εθνικό μας προϊόν, που όπως σημειώνει ο Βυζίκας «έδωσε τους πόρους για την κοινωνική πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου στο μεσοπόλεμο», οπότε και αποτελούσε το 70% των τότε εξαγωγών της χώρας. Άλλωστε όπως επισημαίνει ο Βασίλης Μενεκλής πρόεδρος της ομάδας παραγωγών «Μενοίκιο» στην Προσοτσάνη, «το τσιγάρο σε υπερβολή όπως κι άλλες συνήθειες βλάπτουν. Άλλο η πρόληψη, που πρέπει να γίνεται σε κάθε σημείο και ειδικά στα σχολεία κι άλλο η ανάδειξη ενός εθνικού προϊόντος που έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία και δίνει εισόδημα σε πολλές οικογένειες σε μια νευραλγική περιοχή». Ο κ. Μενεκλής μάλιστα τονίζει ότι αρκετοί περιηγητές στην περιοχή επισκέφθηκαν τις εγκαταστάσεις της Ομάδας Παραγωγών το καλοκαίρι ώστε να δουν πώς παράγεται ο καπνός, αλλά και να γευτούν … γαλακτοκομικές λιχουδιές μια και η Ομάδα πέρα από Μπασμά παράγει βιολογικά γαλακτοκομικά προϊόντα.

Επισκέπτες πάντως έχει και η εταιρία Μισσιριάν, που άρχισε τη δραστηριότητά της στην Καβάλα το 1922 και έχει παράλληλα επενδύσει στο εμβληματικό ξενοδοχείο της πόλης, το περίφημο Ιμαρέτ, ιδιοκτησίας Αιγυπτιακού κράτους. «Από το Μουσείο έρχονται επισκέπτες και σε εμάς όσοι ενδιαφέρονται να δουν πώς εξελίσσεται η παραγωγή του καπνού» τονίζει ο Νίκος Τζούμος, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας μεταποίησης Μισσιριάν μιλώντας στο Bluebirds στις εγκαταστάσεις της εταιρίας λίγα χιλιόμετρα από την αρχαίο πόλη των Φιλίππων.

Εξαγωγικός κλάδος
Σημειώνεται ότι ο κλάδος ρου καπνού καταγράφει σήμερα 366 εκατομμύρια αξία εξαγωγών καπνών και τσιγάρων (στοιχεία για το έτος 2013). 60.000 οικογένειες, ζουν από τον καπνό συμπεριλαμβανομένων των αγροτών και των εργατών στις καπνοπαραγωγικές περιοχές, των εργαζομένων στη μεταποίηση και την καπνοβιομηχανία καθώς και των λιανεμπόρων καπνικών προϊόντων (περίπτερα / ψιλικά), ενώ σε 3,2 δισεκ. ευρώ υπολογίζονται τα έσοδα από ΦΠΑ ΕΦΚ, ενώ μια μέση εκμετάλλευση με παραγωγή 1,5 τόνου μπορεί να δώσει εισόδημα έως και 6.000 ευρώ σε ένα τετράμηνο εργασίας.